11.12 2016

H αρπαγή της Ευρώπης

Ίσως να ξεχνάμε τις περισσότερες φορές τον πραγματικό ρόλο της πολιτικής, παραμένοντας σε πλαστικά, πολυχρησιμοποιημένα τσιτάτα, που την θέλουν να είναι απλώς η τέχνη του εφικτού. Στην πραγματικότητα όμως, είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι η διαδικασία και όχι το αποτέλεσμα. Είναι η ζύμωση που οφείλει να παράγει τον ιδανικό μέσο όρο μιας δυναμικής που είναι η μόνη που μπορεί να προσφέρει εξέλιξη και να αποτρέψει τις συγκρούσεις στην κοινωνία, τους λαούς και ανάμεσα σε αυτούς. Το μόνο σίγουρο που δεν είναι πάντως είναι μια αφήγηση που καλεί σε αδράνεια, εφησυχασμό και ασυμμετρία. Όταν μια τέτοιου είδους αφήγηση επικρατήσει, έστω περιστασιακά, είναι σίγουρο με βάση τα διδάγματα του παρελθόντος πως, η επόμενη μετάλλαξή της θα επιφέρει πολύ μεγάλες αλλαγές.

Οι τελευταίες τρεις δεκαετίας πρόσφεραν αρκετά σημάδια πως, η παγκόσμια πολιτική σκηνή σταμάτησε να προσφέρει στην συλλογική συνείδηση μια κατανοητή αναλογικά απ’ όλους ανάπτυξη, που να συμβαδίζει με τις πρώτες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η παγκοσμιοποίηση, ως μια κίβδηλη αλλά σχεδόν δογματικά επιβαλόμενη “ιδεολογία”, ελλείψει άλλης που να πρωταγωνιστεί στην οικουμένη, επέτρεψε και επέβαλε την διόγκωση της πίστωσης. Το χρέος άρχισε να αυξάνεται κι ειδικά μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ήταν αυτό που χρηματοδότησε μια εκ των υστέρων εξώφθαλμη παραποίηση της πραγματικότητας. Εκδιδόμενο με την μορφή κρατικών ομολόγων, υποστήριξε μια παράλογη ποσότητα φτηνού χρήματος που άρχισε να αναζητά τις πιο ριψοκίνδυνες αποδόσεις. Υποθηκευμένο ως εχέγγυο, όχι μία αλλά πολλές φορές την μία πάνω στην άλλη, το χρέος άρχισε να τροφοδοτεί ασύδοτες αγορές που χωρίς την υπερβάλουσα διάθεσή του θα είχαν ακολουθήσει περισσότερο πιστά τον επιχειρηματικό κύκλο, αυτορυθμιζόμενες ελεύθερα ανάλογα την προσφορά και την ζήτηση.

Αγορές όμως αυτορυθμιζόμενες ελεύθερα, υπάρχουν μόνο στα παραμύθια και μάλιστα σε αυτά με κακό τέλος. Τα ολοένα μειούμενα επιτόκια και η απουσία κάθε είδους ελέγχου πιστοποίησης της φερεγγυότητας των δανειζόμενων, άρχισαν να σπεκουλάρουν ολόκληρους τομείς της οικονομίας πριν την δομικά ώριμη στιγμή τους. Από την φούσκα του διαδικτύου το 2000, σε αυτήν των ενυπόθηκων δανείων οκτώ χρόνια αργότερα, η τάση απέκτησε τέτοιες διαστάσεις που απείλησε να εξαφανίσει τον ανθρώπινο πολιτισμό. Με ενδιάμεσο σταθμό το ξέσπασμα της ευρωπαϊκής κρίσης με άξονα την υποψήφια χρεωκοπία της χώρας μας, φτάσαμε σήμερα στην διόγκωση όλων σχεδόν ανεξαιρέτως των επιμέρους τομέων, που το υπερβάλλον κεφάλαιο στην τυχοδιωκτική διαδρομή του για απόδοση συνάντησε μπροστά του. Το πρόβλημα έχει μεταφερθεί πια στην πηγή του. Στην ίδια την ρευστότητα των κεντρικών τραπεζών, που αντικατέστησαν τα δέκα τελευταία χρόνια οποιαδήποτε έκφανση δημοσιονομικής πολιτικής στην προσπάθειά τους να σταματήσουν την διάδοση της κρίσης. Απέτυχαν οικτρά.

Σε αυτή την αποτυχία τους όμως, δεν υπάρχει καμμία ιστορική αναφορά. Ποτέ πριν δεν έχει δοκιμαστεί η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων ώστε να προσφέρει κάποιου είδους παραδρομή. Καταλαβαίνουμε πως είναι δύσκολο να το πιστέψει κάποιος, αρκεί όμως να παρακολουθεί λίγο της δηλώσεις τους, για να καταλάβει πως ακόμη και οι ίδιοι οι κεντρικοί τραπεζίτες, αυτή η πανίσχυρη ομάδα που ορίζει τις τύχες όλων μας, δεν έχει την παραμικρή ιδέα για το τι συμβαίνει. Το ότι προσπαθεί να το αντιμετωπίσει τυπώνοντας ασταμάτητα λογιστικά χρήματα τρισεκατομυρίων χρέους, είναι ίσως η ολοφάνερη απόδειξη γι αυτό, μια και η οικονομία έχει σταματήσει να αντιδρά στις ενέσεις αρκετά χρόνια τώρα. Η αδυσώπητη λιτότητα ενάντια στους ανθρώπους της εργατικής και μεσαίας αστικής τάξης, έβαλε για τα καλά τις προϋποθέσεις για τις μεγαλύτερες κοινωνικές αναταράξεις που έχουμε ζήσει πολλές γενιές τώρα. Το κοινωνικό συμβόλαιο με τις ελίτ, τίθεται υπό διαπραγμάτευση κι αυτό είναι κάτι τόσο εκρηκτικό από τη φύση του που δεν πρόκειται να συμβεί, δυστυχώς, με ειρηνικό τρόπο.

Μετά το Brexit έφτασε η ώρα να ακολουθήσει ο κος Renzi τον κο Cameron. H νίκη του ιταλικού “όχι” με ποσοστό 59% σε ποσοστό συμμετοχής περίπου 70% του εκλογικού σώματος, ήταν μια ακόμη οργισμένη αίτηση των πολυπληθών πολιτών με χαμηλά έως μεσαία εισοδήματα για αλλαγή στο κατεστημένο. Η Ιταλία, ο μεγάλος ασθενής της Ευρωζώνης, βγήκε επιτέλους στο προσκήνιο, αφήνοντας ρημαγμένες στην κυριολεξία την Ελλάδα και την Κύπρο που προηγήθηκαν για να μασκάρουν την τραπεζική κρίσης της Ευρώπης. Από την ώρα που δεν αντιμετωπίστηκε ως τέτοια εξ αρχής, η τραπεζική ακολούθησε την φυσιολογική της πορεία και εξελίχθηκε σε κρίση κρατικού χρέους. Με $2.4 τρισεκατομύρια και ποσοστό τουλάχιστον 130% χρέους ως προς το εθνικό προϊόν της, η Ιταλία με χρωοκοπημένες τις τράπεζές της, είναι σχεδόν αδύνατον να διασωθεί, χωρίς να φτωχοποιηθούν οι πολίτες της και να θυσιαστούν οι επόμενες γενιές, όπως έγινε και στην χώρα μας.

Παρατηρώντας το παραπάνω γράφημα θα δείτε για μια ακόμη φορά, μετά την εκλογή του κου Trump πως, οι ψήφοι του “όχι” προέρχονται από τις περιοχές της χώρας που έχουν πληγεί από την ανεργία. Οι άνθρωποι αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο παντού, προσπαθώντας να αλλάξουν τις συνθήκες που έχουν καταντήσει την ζωή τους ανυπόφορη. Με τον ίδιο τρόπο, πιθανά θα αντιδράσουν και στις επόμενες, καθοριστικές, εκλογές, στην Ολλανδία, την Γαλλία και την Γερμανία την επόμενη χρονιά, όπου τουλάχιστον στις τωρινές δημοσκοπήσεις τα κόμματα των ευρωσκεπτικιστών και της άκρας δεξιάς εμφανίζονται με αυξημένα τα ποσοστά τους στις έρευνες πρόθεσης ψήφου.

Το μοιραίο λάθος της καγκελαρίου Merkel σχετικά με την αντιμετώπιση των προσφύγων, μαζί με τους οποίους μπήκαν στην Ευρώπη εκατοντάδες χιλιάδες λαθρομετανάστες όπως αναγκάστηκε κι η ίδια να παραδεχτεί, θα της στοιχίσει πολύ ακριβά στις επόμενες εκλογές. Η τελευταία κίνησή της να απαγορεύσει την χρήση της μπούργκας, φαίνεται πως είναι γιά εσωτερική κατανάλωση και στοχεύει στην αλλαγή του προεκλογικού κλίματος που είναι εναντίον της. Δυστυχώς, δείκτες όπως ο επόμενος που ακολουθεί και καταγράφει τις ενδείξεις της αβεβαιότητας για την οικονομική πολιτική στην Ευρώπη, δεν θα είναι με το μέρος της αυτή τη φορά, όπως την πρώτη που ανέλαβε την καγκελαρία.

Αν το Grexit, απείλησε να τινάξει το κοινό νόμισμα στον αέρα και ταρακούνησε παγκόσμια τις χρηματοπιστωτικές αγορές, το Italexit ή έστω ο κίνδυνος να συμβεί θα φέρει πολλαπλάσια αρνητικά αποτελέσματα. Όπως αναφέραμε την τελευταία βδομάδα του Νοεμβρίου:

“Δεν έχουμε καμμία αμφιβολία πως τυχόν αποχώρηση της Ιταλίας από την Ευρωζώνη θα σημάνει το τέλος του ευρώ. Έχει ακριβώς δηλαδή την ίδια και μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη, όπως είχε και η χώρα μας πριν το έγκλημα του PSI. Αντί να την εκμεταλλευτούμε την ώρα που έπρεπε, επιτρέψαμε στους εγκληματίες πολιτικούς μας να ξεπουλήσουν φτηνά την δημόσια και την ιδιωτική μας περιουσία, χωρίς καν δέσμευση διαγραφής του χρέους μας, της μόνης προϋπόθεσης για να ανακτήσει η χώρα μας την κυριαρχία της. Αυτό που αδυνατούν να συλλάβουν οι τυχάρπαστοι πολιτικοί είναι πως, η όποια φερεγγυότητα του κοινού νομίσματος, βασίζεται πάνω στο χρέος των κρατικών ομολόγων που βρίσκονται ως εχέγγυα στις τράπεζες. Όπως ακριβώς τα αμερικάνικα ομόλογα εγγυώνται την αξιοπιστία του δολλαρίου. Μια χώρα αν χρεοκοπήσει, είναι αρκετό σαν γεγονός για να τελειώσει εν μια νυκτί το ευρώ. Αν λοιπόν κάτι μας δείχνει εμφανώς το πρόβλημα της Ευρώπης, δεν είναι τίποτα άλλο από την πορεία του κοινού νομίσματος.”

Μετά την απόλυτα σύννομη άρνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να συμβάλει στην βοήθεια για το σώσιμο της Monte Paschi, η μόνη λύση που απομένει είναι να εγγυηθεί το ιταλικό δημόσιο για τις προβληματικές τράπεζες της χώρας, στο μέτρο που επιτρέπουν οι κανόνες της ΕΕ. Τι θα γίνει όμως με το κομμάτι του χρέους που βρίσκεται διασπαρμένο στις υπόλοιπες χώρες; Στο γράφημα των FT που ακολουθεί φαίνεται πως για παράδειγμα η Γαλλία είναι εκτεθιμένη κατά $334 δισεκατομύρια σε ιταλικά ομόλογα. Τι θα γίνει με αυτό;

Αν η βιομηχανική παραγωγή της Ιταλίας είναι κατακερματισμένη, μην πιστεύετε πως αυτή της Γαλλίας βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση. Μετά την υιοθέτηση του ευρώ, η παγκόσμια κρίση του 2008 την έριξε περίπου 20% χαμηλότερα κι από τότε, όπως δείχνει το διάγραμμα της Gefira που ακολουθεί, παραμένει στα ίδια ανεμικά επίπεδα. Πως είναι ποτέ δυνατόν, μια χώρα που χαροπαλεύει ανάμεσα στον στασιμοπληθωρισμό και την ύφεση, με παρόμοια δομικά προβλήματα όπως η Ιταλία, να υποστηρίξει τις τράπεζες της από την διασπορά του κινδύνου των ιταλικών ομολόγων;

H Γαλλία, μαζί με την Ισπανία, θα είναι οι επόμενοι στόχοι των αγορών, μετά το ξέσπασμα της κρίσης στην Ιταλία. Πολλοί γράφουν πως η υστερία της Γερμανίας με την λιτότητα προέρχεται από την φοβία του υπερπληθωρισμού της Βαϊμάρης που έπληξε την χώρα στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920. Σε μας, μοιάζει περισσότερο με στρατηγική επικράτησης, παρά με αναχρονιστική φοβία. Ενώ οι χώρες του νότου πιέζονται από την χρόνια λιτότητα, οι πιστώτριες χώρες του βορρά δεν κάνουν απολύτως τίποτα να αναθερμάνουν την πτώση της ζήτησης. Δεν αυξάνουν καν τους μισθούς των εργαζομένων τους, παρά τα εμπορικά τους πλεονάσματα, αλλά ακολουθούν κι αυτές μια λιγότερο σκληρή λιτότητα. Όλα αυτά την ώρα που το εμπόριο ανάμεσα στα μέλη της ευρωζώνης παραμένει στάσιμο από το 2011 ως σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και η προοπτική ανάπτυξης για την δεκαετία που διανύουμε είναι σχεδόν μηδενική. Με ποιόν τρόπο ακριβώς περιμένει η Γερμανία να παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα και να αποπληρωθούν τα δάνεια, όταν επιβάλει σε όλους να κάνουν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που χρειάζεται για να ανακάμψει η οικονομία; Λυπούμαστε, αλλά είναι φανερό πως πρόκειται για τακτική κατοχής των υπόλοιπων λαών της Ευρώπης, οι οποίοι έπεσαν στην παγίδα της οδηγημένοι από την διαφθορά και την ασυδοσία τους.

“Η μεγαλύτερη του $1 τρις τεράστια πτώση των ομολόγων από τον Ιούλιο, που επισημάναμε πως τα επιτόκια θα αρχίσουν να ανεβαίνουν -όπως και το libor – ως τώρα, τα ανέβασε σε τέτοιο υψηλό βαθμό που είναι αδύνατον να εξυπηρετηθούν τα περίπου $3 τρις δολλάρια που απεικονίζει το γράφημα που ακολουθεί με τα στοιχεία της BIS. Πίστωση, η οποία δόθηκε ως δάνειο στις αναπτυσσόμενες αγορές, μέσω του τυχοδιωκτικού κυνηγιού απόδοσης που επέτρεψε να συμβεί και υποκίνησε στην ουσία η πολιτική των κεντρικών τραπεζών για άπλετο, φτηνό χρήμα στις τράπεζες. Χρήμα που δεν πέρασε ποτέ στην πραγματική οικονομία αλλά μετατράπηκε σε στοιχήματα παραγώγων αξίας άνω των $600 τρις, τις ζημιές των οποίων θα καλεστούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι πολίτες.”

Αυτά γράφαμε πριν ένα μήνα περίπου, προσβλέποντας πως τα ομόλογα μάλλον πλησιάζουν στην περιοχή ζήτησης, πράγμα που συνέβει με τα γερμανικά τα οποία σταθεροποιήθηκαν, αλλά όχι με τα αμερικάνικα, που αποτελούν και την ραχοκοκκαλιά του παγκόσμιου χρέους. Το ερώτημα όλων είναι αν έφτασε το τέλος της ανοδικής τους κίνησης που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Στην PMG πιστεύουμε πως έφτασε, αν και κρατάμε μια επιφύλαξη να δούμε σε ποιες τιμές θα κλείσουν την χρονιά στο τέλος Δεκεμβρίου, όταν και θα έχουμε μια περισσότερο εμπεριστατωμένη άποψη. Στην περίπτωση που ακολουθήσουν την πορεία του 1994, η πτώση θα είναι μεγαλύτερη, η άνοδος των επιτοκίων το ίδιο αφού κινούνται αντίστροφα κι αν κάποιοι πιστεύουν πως έχει ήδη δοκιμαστεί αρκετά η παγκόσμια οικονομία, καλό είναι να κρατάνε μικρό καλάθι.

Και πάλι μικτή εικόνα παρουσίασαν τα πολύτιμα μέταλλα την εβδομάδα που έκλεισε, με τον χρυσό στα $1,161.9 και πτώση μίας ποσοστιαίας μονάδας, ενώ το ασήμι στα $16.96 και αύξηση αντίστοιχα ανά ουγγιά κατά 1%.

Όσο το ασήμι κρατά το προβάδισμά του απέναντι στο χρυσό, τόσο διατηρούνται οι υποψίες μας πως η συγκεκριμένη περιοχή που βρίσκονται τώρα θα προσφέρει μια έστω και πρόσκαιρη ανοδική αντίδραση. H συμπεριφορά του χρυσού δείχνει σαφώς πως έχει επηρεαστεί αυτή τη στιγμή από τα γεγονότα στην Ινδία, όπου η κυβέρνηση του κου Modi βάλθηκε να καταστρέψει ολοσχερώς την πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη οικονομία στον κόσμο, μετά από αυτή της Κίνας.

GOLD FUTURES, W, COMEXΜε την ευκαιρία των πέντε συνεχόμενων καθοδικών βδομάδων για τον χρυσό και με απώλεια συνολικά μεγαλύτερη του 10%, μπορούμε να δούμε στο επόμενο διάγραμμα της Sundial Research τι συνέβει τις προηγούμενες φορές που προέκυψαν αυτές οι συνθήκες. Εκτός από μία το 1980, όλες οι υπόλοιπες προϊδέασαν για τα χαμηλά που καταγράφηκαν σχεδόν αμέσως, ενώ κατά την διάρκεια του εξάμηνου που ακολούθησε η τιμή ανέβηκε κατά μέσο όρο περισσότερο από 10%.

Οι περιοχές αντίστασης και στήριξης που αναφέραμε στην προηγούμενη έκθεσή μας, βρίσκονται ακόμη σε ισχύ λόγω της περιορισμένης κίνησης που είχαμε στις τιμές. Το γεγονός που έχει τεράστια σημασία στην διάρκεια της νέας εβδομάδας, είναι η σύσκεψη της FED και η ανακοίνωση για τα βασικά της επιτόκια. Αυτό που πρέπει όλοι να έχουν στο μυαλό τους αυτή τη στιγμή, είναι πως και τα δύο πολύτιμα μέταλλα έχουν καθιερώσει καθοδική κίνηση και με βάση αυτό το γεγονός να οργανώνουν την στρατηγική τους.

SILVER FUTURES, W, COMEXΓια το τέλος της σημερινής μας έκθεσης, ένα γράφημα που απεικονίζει συνολικά την τεράστια ζήτηση για χρυσό στην Κίνα και την Ινδία από το 2008 και μετά. Είναι αυτό που λένε πως “κυβερνά αυτός που έχει τον χρυσό στην κατοχή του”…